جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف از پژوهش حاضر، بررسی درس ها و عبرت های قیام عاشورا از منظر مقام معظم رهبری می باشد. از دیدگاه رهبر فرزانه انقلاب اسلامی، امام حسین علیه السلام، درس ها و عبرت های بزرگی به همه تاریخ داد. در حقیقت، اسلام را هم در زمان خودش و هم در هر زمان دیگری بیمه نمود. یاد کربلا، این درس ها و عبرت ها را پیش چشم می گذارد؛ هر جا فسادی از آن قبیل باشد، امام حسین علیه السلام در آنجا زنده است و با شیوه و عمل خود می گوید که تکلیف چیست و چه باید کرد؟ قیام جاودانه عاشورا نشان داد که نظام اسلامی، با ایمان، بصیرت، همت های بلند، مطرح شدن آرمان ها و زنده نگاه داشتن شعارها به وجود می آید، حفظ می شود و پیش می رود. روش پژوهش تحلیلی و اسنادی می باشد.

با وجود افراط و تفریط در اعمال نامتعارف در عزاداری اهل‌بیت علیهم‌السلام، برخی اعمال یاد شده را بدون هیچ قید و شرطی جایز د‌انسته و برخی جز گریه کردن، عمل دیگری را مجاز ندانسته‌اند. در این نوشتار با بررسی‌ ادلّه و ردّ افراط و تفریط یاد شده، اثبات شده که اموری همانند سرزنی و سینه‌زنی به نحو متعارف امروزی، در مصیبت اهل‌بیت(ع) جایز است و اموری که موجب وهن دین و مذهب یا ضرر قابل توجهی بر بدن می‌شود مانند قمه‌زنی و زدن زنجیر تیغ‌دار بر بدن، جایز نیست. زنجیر معمولی از نظر شمول ادله جواز نسبت به آن، جای تردید دارد.

سوگواری دینی یا همان عزاداری و برگزاری آیین های سوگ برای بزرگان دین و به ویژه سوگواری های درپیوند با محرم از مهم ترین عناصر شکل دهنده هویت شیعی است. این موضوع چنان مهم است که شمار فراوانی از مطالعات شیعه پژوهان غربی تنها به سبب مواجهه آنان با این آیین ها بوده است. شکوه روزافزن آیین های عاشورایی نشان می دهد که این سنت داغ دیدگی باید از کارکردهای عمیق اجتماعی برخوردار باشد؛ چه اینکه اگر غیر از این بود، این مراسم ها نباید تا این اندازه از عمق و پویایی برخوردار می شد. این مقاله در تحلیلی کارکردی، افزایش روحیه انقلابی گری و اعتراض، بردباری در برابر مشکلات، تخلیه رنج، افزایش انسجام اجتماعی، برقراری پیوندهای میان نسلی، افزایش کنترل اجتماعی، رویت پذیری و بازنمایی هنرهای شیعی را از جمله مهم ترین کارکردهای آیین های عزاداری در ایران پس از انقلاب نشان می دهد. البته از کژکارکردها یا کارکردهای منفی که حاصل مواجهه فرهنگی معاصر با این رخداد تاریخی است، نیز می توان به ایجاد گروه های دینی و تهدید پیوندهای کلان اجتماعی، تقویت معارضه میان شیعیان و غیرشعیان، دین داری و اخلاق فصلی اشاره کرد.

وجود شواهد و منابع درباره واقعه عاشورا، به روشنی مبینّ این مطلب است که بعد حماسی این واقعه سترگ از مهمترین و اساسی‌ترین ابعاد آن به شمار می‌رود. اما این بعد حیاتی در تاریخ شعر عاشورایی به ندرت انعکاس می‌یابد و در مقابل ابعاد تراژدی و عرفانی مجالی برای خودنمایی نمی‌یابد. اما رویکرد حماسی بعد از انقلاب اسلامی به یکباره احیا می‌شود و بعد از سالها کم توجهی و کم اقبالی، در شعر عاشورایی انقلاب به رویکردی اساسی و پر کاربرد تبدیل می‌گردد و اکثر شاعران انقلاب مضامین حماسی را به طور گسترده و با بسامد بالا در اشعارشان به کار می‌برند. از عوامل احیای رویکرد حماسی در شعر انقلاب اسلامی می‌توان از تحولات عصر مشروطه، بینش حماسی متفکران انقلاب اسلامی و مهمتر از همه اندیشه‌های امام خمینی(ره) نام برد. رویکرد حماسی در شعر عاشورایی انقلاب دارای ویژگیها و مختصات منحصر به فرد همچون پیروزی خون بر شمشیر، استمرار عاشورا، نگاه حماسی به مرگ و جزآن می‌باشد که در این مقاله مورد بررسی قرار می‌گیرد.

تشیع در نیم قرن اول موجودیت خود، یک نهضت سیاسی کاملا عربی با تاکید بر حقانیت حضرت علی ابن ابی طالب علیه السلام به عنوان جانشین رسول اکرم (ص) بود. از دوران امامت و خلافت حضرت علی (ع) تا زمان وقوع واقعه کربلا در سال 61 هجری قمری، شیعیان انسجام خود را حفظ کردند. پس از قیام مختار در کوفه و حمایت از امامت محمد بن حنفیه، اولین انشعاب در تاریخ شیعه با نام کیسانیه به وجود آمد. در طی سال های بعدی فرقه زیدیه و سپس فرقه اسماعیلیه بر سر اختلاف عقیدتی در مورد امامت شیعیان با امام محمد باقر (ع) و امام جعفر صادق (ع) از پیکره تشیع جدا شدند. تمام فرق انشعابی تشیع از جمله اسماعیلیه به شرق سرزمین های اسلامی به ویژه ایران به عنوان یک پایگاه مهم تبلیغی و سیاسی توجه داشتند. این مقاله به تکاپوی داعیان اسماعیلی طی قرن دوم تا چهارم هجری قمری، در ایران و به ویژه خراسان می پردازد.

به يقين امامان در احياء دين وشعارهاي مذهبي از جايگاهي والا برخوردار هستند و هر كدام در شرايط مختلف زماني خود، رسالتي خطير داشته‌اند، در راستاي انجام وظايف و تكاليف الهي متحمل انواع آزار و اذيت‌هاي بسياري‌ حتی تا شهات بوده‌اند. در اين ميان، چهرة درخشان امام حسين بويژه قيام كربلا و بازتاب آن در بيداري مسلمانان و تأثيرپذيري شعر شيعه از عاشورا و دستاوردهای آن از منزلتی والا بهره مند است. بنا بر اين در اين مجموعه با عنوان «سيماي واقعه كربلا در دیوان الشيخ محسن ابوالحب برآنيم، كه مختصري از حيات امام حسين بويژه واقعه كربلا را بررسي نماييم؛ چرا كه اين واقعه عظيم، بزرگترين رويداد زندگي شريف حضرت سيدالشهداء در سال 61ق مي‌باشد كه بيشترين اطلاعات و داده‌هاي تاريخي پيرامون آن وجود دارد. مجموعه حاضر، بيشتر به قيام امام حسين، از مبداء تا مقصد توجه داشتهوبر آن است تا شناخت بيشتري از حادثه كربلا، تحليل و تأثيرش را خصوصاً در شعر «ابوالحب» منعكس نمايد. لذا با توجه به بازتاب واقعه کربلا در شعر شعرای کربلا وعاشورا بودن شناساندن اشعار عاشورايي و شعراي ديني و حسيني در ادب شيعه در حد یک ضرورت وتکلیف است كه منشأ آن الگوپذيري از قيام كربلا و دستاوردهاي بزرگ آن مي‌باشد، دست‌آوردهايي كه همه نشان و نمادي از شهادت و اسارت آن واقعه عظيم را در خود دارد، زيرا از هر زاويه‌اي كه به واقعه كربلا و ابعاد زماني، مكاني، شخصيت‌ها و ... بنگريم بيشتر و بهتر ميزان بازتاب اين واقعه را در ادبيات تمام ملت‌ها و فرهنگ‌ها بويژه ادبيات شيعه مي‌بينيم تا جائي كه مي‌توان اظهار داشت واقعه عاشورا گويا آيينة تمام نماي مظاهر شيعه و دين اسلام است. و نيز اين بازتاب را هر چه واضح‌تر و شفاف‌تر در پژوهش پيرامون شعر و شعراي عاشورايي به‌خصوص در شعر آقاي ابوالحب (متوفي‌1305)- از شعراي شيعي معاصر- مي‌يابيم و لذا اين شاعر جايگاهي ممتاز در ميان شعراي عاشورايي دارد و الحق كه وي یکی از مفسرین شعر عاشورا در ارائهمظلوميت آل رسول الله در قيام كربلا است و سزاوار توجه و شناسايي بيشتر مي‌باشد.